Bất cứ ai có dịp lên Tây Bắc và thưởng thức những món ăn của người Thái chắc hẳn sẽ không bao giờ quên loại gia vị thơm lạ không thể nào quên của hạt dổi rừng.

Người dân tộc vùng cao Tây Bắc ai cũng có những cảm nhận gần gũi về cây dổi. Cây dổi trồng 7 năm mới bắt đầu được thu hoạch quả. Có hai loại hạt dổi: một loại cho vị hắc không thơm và loại không hắc, dậy mùi thơm. Hạt dổi tươi có màu đỏ, đem phơi thì săn lại thành hạt nhỏ có màu đen sậm. Cứ 3kg hạt dổi tươi phơi được 1kg hạt dổi khô. Những quả của cây ít tuổi thường hắc và thiếu vị thơm.

Người dân tộc thường lấy hạt dổi rừng làm gia vị để chấm ăn cùng thịt lợn nướng, thịt luộc hoặc làm gia vị tẩm ướp. Khi chế biến, hạt dổi sẽ được nướng trên than lửa cho thơm, sau đó đem giã nhỏ như hạt tiêu. Hạt dổi có đặc điểm là khi đã rang hoặc nướng chín (thường là nướng hạt dổi) không để được lâu như hạt tiêu nên khi dùng mới đem nướng để giữ được mùi thơm. Hạt dổi cho mùi thơm ngậy đặc trưng nên nhiều người vẫn nói “khéo bị nghiện hạt dổi”, không thể thiếu nó trong mỗi bữa cơm. Nhiều món ăn Tây Bắc như thịt gác bếp, thịt lợn rừng, thịt nướng, tiết canh… nhờ có hương vị hạt dổi mà thêm phần hấp dẫn.

Trước khi sử dụng cần nướng hạt dổi trên than hồng hoặc bằng bếp gas. Dùng đũa gắp nướng hạt dổi chỉ vài chục giây, khi nào thấy hạt dổi nở to, mùi thơm bốc lên dữ dội là được. Sau đó đem giã nhỏ hạt dổi đã nướng thơm để sử dụng. Mỗi lần sử dụng hạt dổi chỉ cần một vài hạt vừa đủ, đừng cho nhiều quá sẽ bị đắng, khét. Tất nhiên là tùy vào lượng thực phẩm mà ta có thể tăng hoặc giảm bớt số hạt dổi, nhưng hãy nhớ, đừng cho nhiều. Dùng bao nhiêu hạt dổi nên nướng và giã nhỏ bấy nhiêu.

Một số cách sử dụng hạt dổi rừng:

Cách làm chẳm chéo hạt dổi

Làm chẳm chéo hạt dổi dùng để chấm hầu hết các món ăn được pha chế từ hạt dổi, bột canh, ớt khô và mắc khén. Đây là cách pha nước chấm rất phổ biến của bà con đồng bào Thái, tất cả trộn đều trong một bát nhỏ, mùi thơm của hạt dổi lẫn với mùi thơm của hạt mắc khén, lại thêm vị cay của ớt làm cho món chấm này thực sự quyến rũ.

Cách ướp thịt nướng hạt dổi

Người dân tộc thường dùng kết hợp giữa hạt dổi và mắc khén để tẩm ướp thịt trong vòng 30 phút trước khi đem nướng. Mùi thơm đặc biệt hấp dẫn, nếu trong trường hợp không có hạt dổi, thì có thể sử dụng mắc khén. Nhưng không ai sử dụng riêng hạt dổi để tẩm ướp thịt cả, phải kết hợp giữa cả hạt dổi và mắc khén.

Cách làm tiết canh hạt dổi

Hạt dổi rừng đem nướng, tán nhỏ rồi rắc lên trên bát tiết canh. Nếu bát tiết canh được rắc thêm một ít hạt dổi thì hương vị càng thêm đậm đà, tiết sẽ đông giòn hơn. Mùi hạt dổi rất hợp với tiết canh nên được nhiều thực khách rất ưa chuộng. Đây là món ăn mà nhiều người sẽ “nghiện” nếu có dịp thưởng thức một lần.